ریزش گل و میوه در مرکبات و راهای کنترل آن
مرکبات یکی از عمده ترین محصولات کشاورزی است که در درآمد زایی و ارز آوری اقتصادی کشور نقش به سزایی ایفا می کند.در نتیجه توجه به عوامل افزایش عملکرد این محصول از اهمیت بلایی برخوردار است .یکی ازین عوامل جلوگیری از ریزش بیش از حد گل و میوه است .
مرکبات هرساله تعدادی بیش از ۲۰۰ هزارگل تولید می کنند و چون درخت توانایی تامین مواد غذایی کافی برای تبدیل تمامی این گل ها به میوه را ندارد حجم زیادی از گلها و میوه های تازه تشکیل شده از درخت جدا شده و می ریزند و حدود یک تا دو درصد گل ها به میوه تبدیل می شوند.
اگر ریزش ها به موقع و در حد طبیعی باشد باردهی درخت مطلوب خواهد بود.اما گاهی شدت ریزش بیش از حد معمول خواهد بود و به یک مشکل جدی در تولید مرکبات تبدیل می شود.
مراحل و دوره های ریزش گل و میوه
ریزش گل و میوه در مرکبات در سه دوره ریزش گل ریزش میوه چه و ریزش قبل از برداشت اتفاق می افتد.به طور کلی ریزش گل و ریزش میوهچه پدیده ای طبیعی خواهد بود تا درخت بتواند تمام مواد غذایی را به میوه های تولید شده برساند.
اولین ریزش گل ها در مرکبات مربوط به دوره پیش از شکوفایی جوانه گل است اما شدت این ریزش مربوط به سه الی چهار هفته بعد از آغاز ظهور گل هاست.
در این دوره معمولا گل های ناقص گرده افشانی نشده و ضعیف از درخت جدا می شوند.
به هرحال ریزش گل بخش قابل توجهی از گل های درخت مرکبات را شامل میشود و نباید از فراوانی گلهای ریخته زیر درخت نگران بود .
میوه چه هایی که در اندازه نخود هستند که به خوبی تلقیح نشده اند هم ریزش پیدا میکند. موج دوم ریزش در مناطق نیمه گرمسیری در ماه های اردیبهشت و خرداد قابل مشاهده است که میوه ها بدون دم از درخت جدا می شوند اندازه این میوه ها حدود نیم تا دو سانتی متر است .این ریزش طبیعی بوده و به درخت این امکان را می دهد که با حذف میوه چه های اضافی تعداد آن ها را در حدی تنظیم کند که توان تغذیه ای آن ها را داشته باشد .
بنابراین تغذیه مناسب درختان این ریزش را کاهش خواهد داد زیرا درختانی که به خوبی تغذیه شده باشند ، می توانند میوه بیشتری را نگه دارند . موج سوم ریزش ها که غیر طبیعی و خطرناک است ریزش قبل از برداشت است .
ریزش میوه ها قبل از برداشت که علل متعددی دارد ، خطر ناک بوده و وقوع آن خسارت زیادی به باغ دار وارد می نماید .
عوامل موثر در ریزش گل ومیوه
درجه حرارت هوا
گرمای زیاد در اوایل تابستان باعث خروج آب از درخت شده و درخت را دچار تنش رطوبتی می نماید که باعث تشدید ریزش گل و میوه می شود
گرمای زیاد همچنین از طریق جلوگیری از گرده افشانی و تشکیل میوه باعث تحریک ریزش گل های گرده افشانی نشده یا میوه هایی که گرده افشانی ناقصی داشته اند ، می شود.
سردی هوا در دوره قبل از تشکیل میوه نیز می تواند نقش مهمی در تحریک ریزش گل و میوه چه داشته باشد.
بروزسرما در اوایل فصل رشد از طریق کاهش فعالیت زنبور های عسل و کم کردن تعداد گل های تلقیح شده ، موجب کاهش درصد تشکیل میوه می شود و در نتیجه ریزش گل ها تشدید می شود .
استفاده از آبیاری بارانی
در درجه حرارت بالای ۴۰ درجه سانتیگراد بر روی درختان باعث کاهش درجه حرارت تا ۲۲ درجه سانتیگراد شده و درنتیجه ریزش میوه چه کاهش یافته و محصول افزایش می یابد.
کمبود آب
کم آبی در درختان نه تنها باعث افزایش درصد گل های عقیم و ریزش آ نها می شود ، بلکه باعث حرکت آب از میوه ها به طرف برگ ها شده و ریزش میوه ها را در پی خواهد داشت .
کمبود آب همچنین به علت خشکی خاک باعث جلوگیری از تنفس ریشه شده و در نهایت منجر به افزایش ریزش برگ گل میوه میگردد.
غرقاب شدن درخت
قرار گرفتن ریشه های درخت به مدت طولانی در شرایط غرقاب به دلیل مختل شدن تنفس ریشه ها باعث ریزش تعداد قابل توجهی گل و میوه می شود و ادامه آن مرگ درخت را در پی خواهد داشت .
نوع رقم و پایه کشت شده
ارقام ناف دار به دلیل بی بر بودنریزش شدیدتری در مقایسه بارقم های بذردار دارند. وجود گل های نر و نارس هم تا حد زیادی به رقم درخت بستگی دارد.
پیوند مرکبات روی پایه های سه برگچه ای (پونسیروس ، سیترنج و سیتروملو) که توانایی بالایی در جذب آب از زمین دارند باعث بهبود وضعیت آبی شده و ریزش گل و میوه در آن کاهش می یابد.
شرایط تغذیه ای درخت
کمبود عناصر بور و روی باعث تحریک ریزش می شودیکی دیگر از عناصر مهم تعیین میزان ریزش نیتروژن می باشد.
بیشبود این عنصر باعث افزایش رشد رویشی و تولید شاخ و برگ و تضعیف گلدهی می شود.کمبود آن نیز باعث کاهش رشد رویشی کاهش تشکیل میوه و ریزش شدید گل و میوه می شود .
این عناصر غذایی نقش مهمی در فروت ست و تشکیل میوه دارند.وجود نسبت متعادلی از عناصر غذایی در گل ومیوه با توجه به نتایج آزمون خاک و برگ باعث کاهش ریزش می شود.
مصرف کود نیتروژن به میزان کافی سه تا چهار هفته قبل از شکوفایی گل ها و در زمانی که نیمی از جوانه های درخت قبل از شروع بهار متورم شده اند و قطرآ ن ها به حدود ۳ میلی متر رسیده ، باعث کاهش ریزش گل و میوه می شود.
برای نواحی شمال کشور بهتر است که محلول یک درصد اوره به همراه سوفات روی یک در هزار استفاده شود.
محلول پاشی درختان باجیبرلیک اسید بین ساعات ۱۰ صبح تا ۸ عصر برای جلوگیری ازریزش مناسب می باشد.
آفات و بیماری ها
وجود برخی از آفات و بیماری ها مثل شته سبز مرکبات ، سپردار قهوه ای شپشک آرد آلود کنه شرقی مرکبات و مگس میوه مدیترانه ای باعث ریزش گل و میوه ها می شود.
انواع پوسیدگی مرکبات نیز مانند پوسیدگی قهوه ای میوه و بیماری های قارچی مانند لکه قهوه ای شانکر و نماتد مرکبات باعث ریزش شدید گل و میوه ایجاد خسارت شدید به باغ می گردد.
مطالب مرتبط :
پیشگیری ازسال آوری در کشاورزی با محلول فروت ست
دلیل ریزش میوه انجیر در فصل باردهی درخت
هورمون ها و تنظیم کننده ها
هورمون های گیاهی در فرآیند های ریزش میوه دخالت دارد.از اکسین در مدیریت ریزش میوه بهره می برند به طور طبیعی اکسین هایی نظیر ایندول استیک اسید ریزش میوه در مرکباتی مانند پرتغال به تاخیر می اندازد.
امروزه مهمترین هورمون های تنظیم کننده رشد نفتالین استیک اسید و ایندول استیک اسید می باشند که تاثیر مهمی بر کمیت و کیفیت محصولات باغی دارند. عنصر روی در سنتز تریپتوفان که پیش ماده سنتز اکسین است.نقش دارد و به دلیل نقش این عنصر در افزایش تولید اکسین در کاهش ریزش موثر است.
محلول پاشی عناصر روی و بور با عنوان اکسین های طبیعی نقش حیاتی در کاهش ریزش میوه دارد.
این هورمون علاوه بر کاهش ریزش و بهبود کیفیت و کمیت میو ها در برخی از محصولات باغی باعث کاهش ترک خوردگی میوه می گردند.
ترکیبات حاوی هورمون ها باید به دقت مصرف شود چون استفاده از مواد هورمونی با غلظت زیاد تاثیر معکوس داشته و باعث ریزش میوه خواهد شد.
هورمون آبسیزیک اسید نیز تولید اتیلن در گیاه را تحریک می کند و اتیلن هم می تواند فرآیند ریزش گل و برگ را تحریک نماید.
روش های کاهش ریزش گل و میوه
حذف شاخه های اضافی ، خشک و بیمار جلوگیری از رشد شاخه های نرک و بی بار باعث رسیدن موادغذایی بیشتر به گل ها و میوه ها شده و عناصر غذایی به شکل بهتری در درخت توزیع گشته و از ریزش حاصل از فقر غذایی جلوگیری می کند بنابراین باید به هرس درختان توجه ویژه شود.
حلقه زنی در هنگام گلدهی یا کمی قبل از آن باعث کاهش ریزش گل ومیوه می شود، چون حلقه زنی باعث اختلالی موقتی در خروج موادغذایی از شاخه و تقویت توان شاخه های گل دار می شود .
منبع : ترنم دشت