احداث و نگهداری باغات دیم انگور

آماده‌سازی زمين برای احداث تاکستان دیم ؛ پس از جمع‌آوری سنگها و حذف علفهاي هرز به‌منظور افزایش عمق توسعه ریشه و بالا بردن ظرفیت نگهداری آب، عملیات شخم عمیق و اصلاح بافت خاک از طریق افزودن کودهای حیوانی و مواد آلی انجام میگیرد. انجام شخم عمیق با ماشین‌آلات کشاورزی بستگی به شیب زمین دارد و از آنجایی که بیشتر مناطق احداث تاکستان دیم احتمالاً در زمین‌های شیب‌دار قرار خواهند داشت، امکان استفاده از ماشین‌آلات وجود ندارد لذا حفر عمیق چاله های کاشت و اصلاح بافت خاک عملی تر است.
در زمینهای شیب‌دار کاشت بوته ها روی خطوط تراز ضروری است و برای این کار از دوربینهای نقشه‌برداری و یا تراز مساحی و ژالن استفاده می‌شود. فاصله خطوط تراز به وضعیت شیب زمین در نقاط مختلف محل احداث تاکستان بستگی دارد. بر روی خطوط تراز بانکت ایجاد میشود و در داخل آن چاله های کشت نسبتاً عمیق حفر میگردد. عرض بانکت و عمق چاله های کاشت به شرایط اقلیمی، نوع خاک و میزان شیب زمین بستگی دارد اما به طور معمول عرض بانکت 5/0 متر و عمق چاله‌های کاشت 80 الی 120 سانتیمتر در نظر گرفته میشود. هر چه میزان بارندگی منطقه کمتر باشد، عمق چاله کاشت باید بیشتر در نظر گرفته شود. 

 برای طراحی و احداث باغات دیم در اراضی شیب‌دار میتوان به طرق زیر عمل نمود :

الف) در زمینهای با شیب کمتر از پنج درصد با ایجاد پشته و شیارهایی نهالکاری انجام میشود. بوته‌ها بر روی پشته قرار گرفته و آب اضافی در شیارها جمع می‌شوند و در موقع لزوم توسط تاك جذب میشود.
ب) در زمینهای دارای شیب 5-15 درصد از تراسهای کانالی استفاده میشود بطوریکه از هر سه ردیف بوته یک کانال عبور داده می‌شود.
ج) در اراضی با شیب بیشتر از 15 درصد از تراسهای سکویی استفاده میشود. لازم است در این تراسها، سکوها به سمت بالا متمایل باشند و با کشت گیاهان پوششی مناسب و سنگ‌چین کردن و سایر روشهای دیگر از حرکت و فرسایش خاک جلوگیری شود.

فواصل كاشت
با توجه به ايجاد فضای مناسب جهت جذب و استفاده بهينه از آب باران و گسترش سيستم ريشه، فواصل كاشت نهال عامل بسيار مهمی در پرورش انگور ديم است. با توجه به نوع رقم، وضعیت حاصلخیزی و نوع بافت خاک، میزان بارندگی و سیستم کشت و تربیت تاکستان فاصله کشت در شرایط دیم متفاوت خواهد بود. با توجه به محدود بودن میزان بارندگی و آب قابل دسترس و احتمال ایجاد رقابت بین تاكها، فواصل کشت در شرایط دیم بیشتر از تاکستانهای آبی است. با افزایش متوسط بارندگی هر منطقه و بالا بودن قدرت جذب آب توسط خاک می‌توان تعداد بوته بیشتری در واحد سطح نسبت به مناطق با بارندگی کمتر و خاک ضعیف‌تر کشت نمود. کرمی و همکاران (1384) طی 4 سال بررسی فواصل مختلف کاشت در ارقام خوشناو، رشه و فرخی در منطقه مریوان با متوسط بارندگی 700 میلی‌متر، بیشترین عملکرد در واحد سطح را از فاصله کاشت 2×7/2 متر بدست آوردند. در مناطقی که میزان بارندگی کمتر باشد با انجام عملياتی از جمله هدایت روانابها به طرف چاله اطراف بوته و با در نظر گرفتن فواصل كاشت بيشتر، ميتوان آب بيشتری را به پاي بوته هدايت نمود.

سيستم كاشت
نكته حائز اهميت در سیستم کاشت تاکستان دیم چگونگی استفاده بهينه از محل كاشت است بطوریکه در اندازه مشخصي از زمين بتوان حداكثر استفاده از بارندگی را برده و مديريت تاكستان نيز به‌درستی قابل انجام باشد. سيستم كاشت لوزی با توجه به يك در ميان قرار گرفتن بوته‌ها سبب حداكثر بهره‌وری از سطح زير كشت و جلوگیری از هدر رفت رواناب ميگردد. در اين سيستم با ایجاد شیارهای مورب (خطوط موجود در شکل) رواناب‌ها به سمت چاله‌های کاشت هدایت شده و حداكثر استفاده از آب موجود در زمين امکان‌پذیر ميشود زيرا بوته‌ها طوری قرار می‌گیرند كه سيستم ريشه های آن‌ها در هم ادغام نشده و با فاصله كاشت مناسب در بين ردیف‌ها هر گياه حجم مناسبی از خاك مرطوب را در اختيار خواهد داشت.

منبع : برگرفته از کتاب انگور (مدیریت جامع کشت، پرورش، تولید و فرآوری) تالیف: دكتر حامد دولتی بانه
دانشیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی