آموزش کاشت خیار گلخانه ای
انتخاب زمان کاشت خیار:
قبل از هر اقدامی در مورد کشت خيار ابتدا بهتر است اطلاعاتی از قبيل آمار هواشناسی منطقه نظرات و تجربيات مهندسين کشاورزی و کشاورزان باتجربه و مهم‌ترین مورد قيمت اين محصول در بازار کسب کرده و آنگاه زمان کشت را انتخاب نماييد زيرا زمان کشت در بهره‌برداری محصول تأثیر مستقيم داشته و باعث بالا رفتن روحيه کار و تلاش می‌گردد؛ مثلاً در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوایل مهرماه شروع می‌شود و در خردادماه سال بعد برداشت محصول پايان می‌یابد؛ و در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذرماه و دی‌ماه دارای هوای ابری و سرد می‌باشند زمان کشت را به نحوی انتخاب میکنند که اين زمان يا آخر فصل برداشت و يا آغاز کشت باشد. به‌طورکلی زمان‌هایی که شرايط جوی نامساعد است بايد از دوره کشت حذف گردد و اگر چنين کاری صورت نگيرد و زمان‌های نامساعد در ميان زمان برداشت قرار گيرد کشت با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌شود.
انتخاب بذر خیار:
بعد از انتخاب زمان کشت بايد بذر مناسب و خوبی انتخاب کنيم که بر اساس تقسیم‌بندی اقلیم‌های مناسب صورت می‌گیرد؛ مثلاً برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوایل مهرماه شروع می‌شود و تا آخر خرداد سال بعد می‌توان برداشت محصول داشت و يا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوایل دی‌ماه شروع می‌شود بذرهای تک‌گل پيشنهاد می‌شود که دارای برگ‌های کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره‌های طولانی مناسب هست ولی در اقلیم‌های که دو فصل کشت دارند بهتر است از واريته های پرگل که محصول زيادي در زمان کوتاه دارند استفاده گردد. شايان ذکر است که بسياری از کشاورزان بدون توجه به نوع واريته و زمان کشت آن و تنها به علت پر گل بودن آن اقدام به کشت در فصولی می‌نمایند که مناسب حال آن بذر نيست درنتیجه با مشکلاتی مواجه می‌شوند که برای آن‌ها اندکی ناشناخته و غريب می‌نماید. کشاورزانی که آشنايی با خواص واريته های مختلف ندارند اشتباه عمده‌ای را مرتکب می‌شوند و آن اين است که واريته های پرگلی را که برای فصول بهاره کشت نموده‌اند و محصول خوب و زيادی برداشت کرده‌اند مجدداً برای کشت پائيزه انتخاب میکنند. با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زيادی میوه‌های کوچک در هر بوته مشاهده میکنند که به علت ريز ماندن میوه‌ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی‌کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گياه تحميل میکنند درحالی‌که بذرهای تک‌گل بوده و از آن ميوه کمتری مشاهده میکنند اما محصول بيشتری برداشت می‌شود.
نحوه کشت خیار:
پس از انتخاب بذر بايد فکر نحوه کشت باشيم به‌طورکلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. يکی کشت مستقيم و کشت به‌صورت خزانه که از اين دو راه به خاطر صرفه‌جویی در استفاده از امکانات گلخانه‌ای و مراقبت بيشتر و بهتر تا جوانه زدن٬ بهتر است از کشت در خزانه بهره‌گیری کرد. برای کشت مستقيم زمين بايد رطوبت کافی داشته و به‌اصطلاح گاو رو باشد و بهتر است زير و روی بذر به مقدار موردنیاز بیتِ موس ريخته شود.
بهترين خاک برای کشت در گلدان‌های نشاء ماده‌ای طبيعی به نام پيت ماس هست که در بازار انواع خارجی و ايرانی آن يافت می‌شود. اگر محل قرار گرفتن سينی نشاء دارای ۳۰ درجه سانتی‌گراد حرارت بوده و نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ۵ تا ۷ روز بذر جوانه می‌زند و چنانچه شرايط مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به‌صورت دلخواه نباشد املا در زمان جوانه‌زنی تأخیر ايجاد می‌شود و ثانیاً در جريان رشد گياه نيز اختلالاتی پديدار خواهد شد. توصيه می‌شود اين نوع بذرها را به علت گرانی آن‌ها ۲۴ ساعت قبل از کاشت در زمين و يا گلدان در یکپارچه نخی و يا پنبه‌ای در دمای ۳۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری کرد. بايد دقت کرد قبل از اين کار بذرها ابتدا در آب ولرم خيسانده شوند از طرفی بايد مراقبت‌های لازم را به عمل آورد تا گياه جوان بدون آفت و بيماری به زمين منتقل شود.
نشاء خیار گلخانه ای
انتقال نشاء خیار به زمين اصلی:
وقتی بذرها سبز شدند و رشد کافی نمودند بايد آن‌ها را به زمين گلخانه منتقل کنيم. بدين منظور حفره‌هایی که بافاصله معين و بر اساس تراکم بوته در مترمربع محاسبه‌شده است بر روی بسترها تعبيه می‌کنیم که دقیقاً به اندازه حجم خاک گلدان‌های سينی نشاء هست. آنگاه بااحتیاط کامل نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدان‌ها جدا کرده و در حفره‌ها قرار می‌دهیم. در اينجا بايد مراقب باشيم تا به ریشه‌ها آسيبی وارد نيايد. بعد از انتقال نشاء به زمين آبياری را شروع می‌کنیم. به ياد داشته باشيم مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان نبايد از حد معمول تجاوز کند زيرا در اين صورت است که ريشه به علت حجم کم خاک دچار مشکل شده و از رشد طبيعی باز می‌ماند و درنتیجه گياه از ابتدا ضعيف خواهد بود و پس از آن هم رشد درستی نخواهد داشت.
تراکم بوته‌ها خیار گلخانه‌ای:
به منظور دستيابی به بيشترين برداشت محصول از مترمربع تراکم بوته‌ها حائز اهميت است. بعضی از کشاورزان و گلخانه داران بر اين باورند که اگر تعداد بوته در واحد سطح بيشتر باشد محصول بيشتری می‌توانند برداشت کنند. بر اساس تجارب به دست آمده در گلخانه‌های خاکی برای واريته های موجود تراکمی برابر با ۷/۱ تا ۳ بوته٬ بنا بر تجربه شخصی فصل کاشت و نوع واريته ازنظر کوچکی و بزرگی برگ در نظر می‌گیرند که در اين مورد می‌توان از کشاورزان با تجربه و کارشناسان مربوطه کمک گرفت. ناگفته نماند که اين کار دلايل فنی و مهمی دارد که از جمله می‌توان ميزان نوردهی و جذب مواد مغذی خاک در فصول سرد را نام برد. پس به خاطر اينکه بوته‌ها از نور کافی برخوردار بوده و رشد مناسبی داشته باشند بايد به گونه‌ای کاشت شوند که به روی یکدیگر کمتر سايه بیندازند و به عبارتی ديگر موجب جلوگيری از تابش نور کافی به گياه نشوند از طرفی در فصول سرد ميزان غذا رسانی خاک به ريشه کمتر می‌شود و اگر تراکم هم در چنين وضعيتی زياد باشد طبيعی است که به ريشه مواد کافی نخواهد رسيد.
آبياری اوليه خیار:
برای آبياری گلخانه بهتر است از سيستم تحت فشار به‌صورت قطره‌ای استفاده کنيم. در اين روش که بهترين نوع آن استفاده از نوارهای آبياری است که از هدر رفتن آب جلوگيری می‌کند. بر اساس برنامه‌ای منظم به آبياری گياه خواهيم پرداخت زيرا آبياری به‌صورت سنتی ضمن بالا بردن مصرف آب و همچنين رطوبت گلخانه مواد غذايی در خاک را شسته و دسترسی ريشه را به اين مواد کم کرده. شايان ذکر است که آبياری گياه بر اساس سن گياه بافت خاک و زمان مصرف متفاوت است. برای مثال می‌توان گفت که خاک در زمستان به آب کمتری نيازمند است تا در فصل تابستان ولی در هر صورت بايد به‌طور يکنواخت و دوره‌های منظم آبياری کرد و مسلماً در خاک‌های سبک مقدار آبياری کمتر و فاصله زمانی بين آن نيز کمتر خواهد بود. توصيه می‌شود در هنگام آبياری زمين را برای مدت طولانی به حالت اشباع قرار ندهيم و حتماً رطوبت ۲۵ درصدی را در فاصله دو آبياری رعايت نماييد به عبارت ديگر برای تناوب آبياری٬ زمانی اقدام به آبياری نماييد که رطوبت خاک به ۲۵٪ رسيده باشد ضمناً اين را هم بدانيد که گياه خيار در زمانی که به گلدهی می‌رسد نياز بيشتری به آب دارد.
برخی از کشاورزان معتقدند بعد از اينکه گياه جوان ۴ برگ حقيقی خود را کامل کرد بايد يک دوره تشنگی به گياه داد. چون اعتقاد دارند ريشه گياه در حالت تشنگی به‌طور طبيعی به دنبال يافتن آب به عمق خاک نفوذ می‌کند و اين حرکت ريشه باعث افزايش حجم ريشه می‌شود. به هر حال گياه پس از دوره تشنگی و آبياری پس از آن رشد سريعی خواهد داشت. در زمان رشد بوته بايد نخ‌های گلخانه را آماده کرده و بر فراز بوته‌ها به سیم‌های مهار در فضای سقف گلخانه متصل نمود تا در هنگام رشد سريع بوته‌ها به‌طور منظم به دور نخ‌ها بسته شود برای بستن بوته‌ها به دور نخ‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد می‌توان پائين نخ‌ها را به سيم مهار در پائين گياه بست و يا اينکه نخ اضافه را به دور قرقره‌های سيمی پيچانده و بر روی سيم مهار قرار داد و يا اينکه به وسيله کلیپس های مخصوص که به اندازه قطر ساقه گياه است و به انتهای نخ‌ها بسته می‌شود ارتباط ساقه و نخ را بدون گره زدن به گياه برقرار نمود شايان ذکر است که نبايد در مرحله نخ کشی بی توجهی نمود زيرا غفلت در اين کار باعث شکستن ساقه گياه می‌شود و سبب آسيب جدی به گياه خواهد شد.
آبیاری خیار:
آبياری گلخانه برای خاک‌های سبک می‌تواند به روش نشتی باشد يعنی با ايجاد جوی و پشته آبياری صورت می‌گیرد. در صورت استفاده از سیستم‌های قطره‌ای که با لوله‌های مخصوص صورت می‌گیرد نيازمند يک محاسبه دقيق هستيم زيرا معمولاً وسط خط لوله از فشار آب کمتری برخوردار است و به اين علت آبياری به‌صورت يکنواخت انجام نمی‌شود. آبياری قطره‌ای بايد به‌صورتی باشد که پیاز رطوبتی بين دو قطره‌چکان به يکديگر متصل شود. همان‌طور که می‌دانید روزانه مقدار معينی آب زمين تبخير می‌شود که بايد در موقع مناسب تأمین گردد. در صورتی که نسبت به آب يک منطقه مشکوک باشيم با آزمايش آب تصميم نهايی را اتخاذ می‌کنیم مقادير مجاز EC در آب بر اساس ميلی موس تأمین می‌شود EC کمتر از ۱ بسيار خوب EC بين ۱ تا ۲ مناسب و EC ۲ تا ۳ کمی زياد EC ۳ تا ۴ زياد و EC بالاتر از ۴ بسيار زياد غیرقابل‌قبول هست.
تغذیه خیار گلخانه‌ای:
در ارتباط با تغذیه باید توجه داشته باشید که یکی از مهم ترین نکات تولید و پرورش خوب و با عملکرد و تناژ بالای خیار، تغذیه مناسب بر پایه برنامه کودی علمی و دقیق است. متاسفانه شرکت ها و عامل های فروش کود و مواد شیمیایی از روی ندانم کاری و نداشتن آموزش درست و کافی و یا به منظور فروش کودها و مواد شیمایی خود اقدام به دادن برنامه های کودی غلط و گاها حتی زیان آور برای کشاورزان میکنند. از این رو ما در سوسن گل بر ان شدیم تا یک فرمول غذایی یا برنامه کودی بر اساس نیاز دقیق خیار در زمان های مختلف تهیه کنیم و در دسترس شما عزیزان قرار دهیم. دقت داشته باشید که با توجه به فصل کشت خیار و بستر کاشت شما برنامه و توصیه کودی متفاوتی نوشته شده است پس در انتخاب برنامه کودی خود برای پرورش خیار دقت کافی را داشته باشید. شما این برنامه کودی را می توانید از همین سایت دانلود کنید.
هرس اولیه:
در بوته خيار تا زمانی که ارتفاع گياه به ۳۰ سانتی‌متر نرسيده هیچ‌گونه هرسی را انجام نمی‌دهیم؛ اما پس از اينکه بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی‌متری رسيد شاخه‌های فرعی و ميوه و گل‌های آن را به تدريج حذف می‌کنیم. با اين کار به گياه اجازه می‌دهیم که تمام انرژی توليدی توسط گياه صرف رشد ساقه و برگ‌های اوليه شود و بدين وسيله گياه قوی و شاداب باشد از ارتفاع ۳۰ سانتی‌متر به بعد شاخه‌های فرعی را حذف کنيم ولی با توجه به فصل کاشت و نظر برخی کارشناسان و کشاورزان با سابقه برخی به شاخه‌های فرعی اجازه می‌دهند رشد نمايند و بر اساس واريته و فصل کاشت طول شاخه‌های فرعی را تنظيم میکنند. قابل ذکر است که در فصل بهار جوانه انتهايی شاخه‌های فرعی را بعد از ظهور برگ پنجم حذف میکنند به ياد داشته باشيد که هرس اوليه گياه تأثیر مستقيم و بسيار خوبی در رشد و باردهی بوته خواهد داشت البته مشروط بر اينکه به‌طور صحيح و اصولی انجام گيرد.
برداشت محصول خیار:
از مواردی که بايد در انجام آن دقت بسياری کرد تا آسيبی به گياه وارد نشود نحوه چيدن خيار از بوته است که به دلايلی با اهميت است شيوه اصولی و صحيح چيدن خيار از بوته اين است که آن را به سمت بالا کشيده تا بدين وسيله از ساقه جدا شود اين عمل باعث می‌شود که بقايا يا دنباله ميوه بر روی ساقه باقی نماند زیرا باقی ماندن این قسمت بر روی ساقه باعث پوسيدگی ساقه می‌شود و از طرفی دنباله ميوه علاوه بر اينکه وزن ميوه را سنگین‌تر می‌کند باعث جلوگيری از نرم شدن سريع ميوه هم می‌شود امروزه در اکثر گلخانه‌ها ديده می‌شود که خيار را به وسيله قيچی از شاخه جدا میکنند اين کار زمانی می‌تواند مشکل‌آفرین باشد که قيچی آلوده به بیماری‌های قارچی و ويروسی خاصی باشد. در اين حالت امکان انتقال بيماری از يک بوته به بوته ديگر زياد است. بد نيست بدانيد به تازگی دستگاهی اختراع شده است که به وسيله اشعه می‌تواند ميوه را از ساقه جدا کند. ولی تا زمانی که دسترسی به اين وسایل امکان‌پذیر باشد بهتر است حتاالمقدور ميوه با دستکش چيده شود ضمناً از ابزارهایی استفاده کنيد که اطمينان داشته باشيد آلوده نيستند.
پائین‌کشی بوته‌ها خیار:
زمانی که بوته‌ها به سقف مفيد گلخانه می‌رسند بايد پائين کشيده شوند. نکته‌ای که در اين دوره حائز اهميت است هرس برگ‌های فرسوده‌تر و پیرتر در طول دوره برداشت است. به‌طوری که هنگام پائين کشيدن بوته برگ‌های پائينی ضمن اينکه عمر خود را سپری کرده‌اند تعداد کمی نيز برای هرس کردن باقی مانده باشد. بايد همواره به ياد داشته باشيد که هرس برگ‌های فرسوده در هر نوبت نبايد بيش از ۳ برگ در بوته باشد و حداقل ۱۸ تا ۲۵ برگ روی بوته باقی بماند. هرس برگ‌های فرسوده بايد در طول دوره و به تناوب انجام گيرد که در هنگام پائین‌کشی مشکلی پيش نيايد و ضمناً متوجه باشيم برگ‌هایی که هرس می‌کنیم نبايد از تعداد برگ‌های توليد شده بیش‌تر باشد. به هر حال بعد از هرس برگ‌های مسن‌تر و رسيدن بوته به سقف، ۳ روش برای هرس بوته خيار مرسوم است.
اول اينکه با حذف برگ‌های پائينی و شل کردن نخ‌ها از قرقره که به سيم مهار متصل است ساقه را به‌صورت گرد در روی زمين قرار داده البته گاهی ساقه‌ها به جای اينکه روی زمين قرار گيرند بر روی شاسی‌های مخصوصی که بافاصله ۵۰ سانتی‌متر تعبيه شده‌اند قرار می‌گیرند. زمانی که بوته به انتها می‌رسد به دو شاخه فرعی اجازه می‌دهیم که رشد خود را ادامه دهند و دوباره به سمت پائین حرکت کنند. این دو شاخه فرعی را مانند شاخه‌های اصلی در نظر می‌گیریم و پس از رشد اين شاخه‌ها جوانه‌ای انتهايی شاخه اصلی را حذف می‌کنیم و سوم اگر در پايان فصل کشت با فرا رسيدن هوای گرم مصادف باشد می‌توان به جای پائين کشيدن بوته‌ها آن را بر روی سیم‌ها انداخته تا مانند سايبانی در گلخانه عمل کند در اين حالت بايد کاملاً مراقب بود که بوته‌ها در موقع خم شدن شکسته نشوند و بعدها دچار ضايعات و بيماری نگردند.
منبع:سوسن گل